Het 'Aude Goet' Broechoven

Wouter Bac die omstreeks 1220 werd geboren, trouwde met Gertrudis. Naast dochters kregen zij ook twee zonen. Over zijn zoon Arnoldus, ‘Arnt geheeten Berthout Bac van Tylborch’ (Arnoldus dictis Berthout Bac) heb ik het al gehad. Hij was de leenman. Belangrijker voor ons is zijn tweede zoon, Wouter. Wouter Bac wordt geboren tussen 1250 en 1270 in Tilburg of Moergestel. Hij sterft op tamelijk jonge leeftijd tussen 27 december 1309 en 1315. We leren onze voorvader, zoon van Wouter en getrudis, broer van Arnt, uit akten beter kennen als Wouter Bac van Baescot. Hij kreeg die toevoeging achter zijn naam omdat hij ‘gegoed’ was (=vermogend of bemiddeld vanwege bezittingen) in Baescot, een buurtschap bij Diessen. Baarschot ligt ook nu nog als klein gehucht in de buurt van Diessen. Misschien woonde hij er zelfs ook. We weten dat Wouter eigenaar was van land dat we kennen als het ‘Aude Goet (‘Antiqua Bona’) Broechoven.

Het ‘aude goet’ Broekhoven strekte zich oorspronkelijk uit van Broekhoven in Tilburg in het noorden tot Baarschot in het zuiden en omvatte behalve Broekhoven ook Biest-Houtakker, Westerwijk (‘de Westrik’), Haghorst en Diessen. Tot het uitgestrekte ‘oude goet’ hoorden een mansio, huis of hof, al dan niet omringd door een wal of gracht en verbonden met een of meer aangrenzende hoeven. Het bijbehorende land wordt omschreven als zaailand van 7 mud rogge en 7 bunder wei.

Dit ‘Aude Goet’ was en bleef steeds eigen bezit van de familie Bac en later van de familie Van Broechoven. Het was dus geen leen. Het is ook nooit aan de Hertog van Brabant overgedragen. De mansio groeide later uiteindelijk uit tot een omwaterd kasteel dat tot in de 16^e eeuw eigendom bleef van het nageslacht van Wouter (jammer genoeg niet van onze rechtstreekse familielijn; maar van de rijke tak!). Die lijn heet dan inmiddels geruime tijd Van Broechoven. Het kasteel stond ongeveer op de plaats van het huidige Elisabethziekenhuis in Tilburg. In het kohier van de honderdste penning van 1569 wordt Huis Broekhoven, duidelijk omschreven als: “een steenen huys, brauwhuys, stallingen, poorte ende andere zijne toebehoorten in alder vuegen zoe tselve met hove ende boomgarden omgraven ende omwatert is”. In juni 1581 werd kasteel Broekhoven door de Staatse troepen belegerd en volledig verwoest. Terug naar Wouter Bac van Baescot. Met wie hij getrouwd was, weet ik helaas niet. Eén genealoog spreekt op het internet van “van Goerle”. Maar zonder bewijs. Geen mij bekende bron geeft daar tot nu toe het antwoord op. Wel weet ik dat Wouter 4 zonen had: Willem, Johannes, Gerardus en Henricus en ook nog twee dochters, Luytgardis en Katharina. Hij sterft in elk geval na 27 december 1309, want op die datum draagt Wouter zelf de oude goederen van Broechoven (‘Antiqua Bona’ genoemd in akten), over aan zijn oudste zoon Willem.

(Bronnen:

-Mansio komt van het latijnse mansus. Afhankelijk van het plaatselijk landmatenstelsel heeft de mansus een oppervlakte tussen de 10 à 15 hectare. Een mansus omvatte zoveel land als de mansionarius en zijn familia kon bewerken. (uit nl.wikipedia.org/wiki/mansus).

-Schepenen van Oisterwijk, (1309, 27 december). Overdracht ‘Antiqua Bona Broechoven’. Afschrift: Abdij Tongerlo, Cart. A fol.  201v-201r,(14e eeuw, naar het origineel). (Camps 808) 

-Kaart van Tilburg 1890, Hendrik Verhees (via Hans van Broekhoven).