Over een voorlees oma en opa

Ja hoor. Oma José zat woensdagochtend op de fiets en ik op de scootmobiel op weg naar Oosterhout. Doel was de basisschool daar van onze kleindochter Robyn. Er stond een voorleesochtend op het programma, speciaal door oma’s en opa’s. Toen ik vorige week woensdag naar de begrafenis van Michel ging, zat oma ook al op de fiets naar Oosterhout. Maar dan noodgedwongen alleen. Nu konden we samen. Leuk is dat, zo’n voorleesochtend voor 4 en 5 jarigen. Ik las een boekje voor over Alex, een jongen die zo graag een vrouwtjes-dynosaurus wilde, die hij desondanks Fred wilde noemen. Je moet natuurlijk tussen door steeds wat moeilijke woordjes veranderen en de plaatjes laten zien. Maar dan hangen de kinderen ook wel echt aan je lippen. En Robyn? Eerst had ze de juf in een volle klas laten weten “dat haar oma vroeger een kat was”, een verhaal dat oma José aan alle kleinkinderen al diverse malen verteld heeft “Een dikke rooie kat”. Ze heeft nog rossig haar dus dat verhoogt de geloofwaardigheid. Bij het voorlezen wilde ze graag op de schoot van opa en ook heel dicht bij oma zijn, toen zij voorlazen. Dik tevreden was ze. Want haar oma en opa waren er toch maar. En vorige week had oma ook al voorgelezen. Natuurlijk moest ik de scootmobiel aan de electriciteit zetten daar, tijdens ons verblijf op school. Maar het was bijna onvoldoende. Bijna weer thuis stond de meter al dik op oranje. Het had niet veel langer moeten duren, of ik had de scoot moeten duwen.....

Na de voorleesochtend kwam Tara, de mama van Robyn, ons op school ophalen. Ze nodigde ons uit voor een gezellig bakje koffie en een taartje of saucijsje. Een leuke afsluiting van een leuke ochtend. Eigenlijk begint het al echt fris te worden vroeg in de ochtend op de scootmobiel. José heeft daar geen last van. Haar jas ging onderweg open; want als je fietst, dan fiets je jezelf warm. Zeker als de zon schijnt.

Het is al de hele week kleinkinderen wat de klok slaat. Maandagochtend zorgde oma José tussen de bedrijven door voor zieke kleindochter Emma. Dinsdag kwam Cas even mee naar ons en ’s middags pasten we op Sem, de jongste van onze tien kleinkinderen, zodat mama Elke even met Cas naar Breda kon naar de winkel. Woensdag aan het eind van de mddag, toen we al lang en breed weer thuis waren, kwam Anouk nog even met een vriendinnetje. Dat leverde beide kinderen bij oma een waterijsje op. Anouk komt wel meer “zo maar” even langs. Donderdag kwam Tara even op de koffie en ’s middags moest ik op controle bij de tandarts. Niet direct mijn favoriete bezigheid. José bracht donderdag- en vrijdagochtend Youri naar school en haalde hem ook vrijdagmiddag op. En vrijdagochtend paste oma ook nog even op Cas die zich niet zo lekker voelde, zodat zijn moeder even boodschappen kon doen.

En ik? Tussendoor deze week keek ik WK wielrennen dat tot nu toe bol staat van medailles voor ons land en onze zuiderburen.

En ’s morgens uiteraard genealogie. Dat is zo ongeveer vaste prik. Deze week lees ik vooral het franstalige werk ‘Abbayes et chapitres entre Sambre et Meuse (VIIe–XIe siècles)’ van Alain Dierkens;  ‘Mittelreichisches Friesland, eine Markgrafschaft’ van Johanna Maria van Winter en  ‘Enjeux de pouvoir et compétition aristocratique en Entre-Sambre-et-Meuse (fin Xe-mil.XIe s.), Retour sur les fondations de Saint-Gengulphe et de Saint-Jean-Baptiste de Florennes’ door Nicolas Ruffini-Ronzani, dat alles om mijn voorouders nog beter te kunnen plaatsen en doorgronden. Ik moet toegeven, dat Frans valt niet mee. Het is danook al een tijdje geleden, dat ik op school Frans kreeg.... Maar het lukt en geeft me interessante informatie. Nou en na dit weekendbericht is de hoofdschotel voor vandaag en morgen nog even het WK wielrennen voor dames en heren kijken. Jose gaat met de meiden vandaag samen naar de Efteling. Zal weer wel lachen worden. Veel plezier! Ik heb dus hier het rijk alleen........

(Bron: Familiearchief f.van Son ; ‘Abbayes et chapitres entre Sambre et Meuse (VIIe–XIe siècles)’ van Alain Dierkens; Dr. J.M. van Winter, ‘Mittelreichisches Friesland, eine Markgrafschaft?’ ; ‘Enjeux de pouvoir et compétition aristocratique en Entre-Sambre-et-Meuse (fin Xe-mil.XIe s.), Retour sur les fondations de Saint-Gengulphe et de Saint-Jean-Baptiste de Florennes’ door Nicolas Ruffini-Ronzani).

Nou en.......!

Een zekere Klaas Dijkhoff, VVD-voorman, is uit de katholieke kerk gestapt. Nou en...... Dat heb ik jaren geleden al gedaan. En veel mensen met mij. De meesten schrijven zich niet uit als lid, maar laten gewoon de kerk links liggen voortaan. Toch niet zo gek. Als je te rechtlijnig bent en niet meegroeit met je tijd, dan kan je het schudden. Alle kerken lopen leeg! Ik ben het volledig oneens met hun gedachten over homo’s en hun aversie tegen geboortenbeperking en hun jarenlange doofpot rondom misbruik. Zo kan ik nog wel even doorgaan.  De tijd is al lang voorbij, dat we spraken van het ‘Heilige Roomse leven’, toen de kerk nog echt invloed kon doen gelden op de maatschappij. De kerk van mijn jeugd is inmiddels ook gesloopt; we hebben alleen de foto nog......

In de middeleeuwen is dat wel anders geweest. Naast veel goede dingen maakte de kerk de mensen vooral bang voor het leven na de dood, als ze de kerkelijke regels niet slaafs volgden; namens de kerk werden andersdenkenden gemarteld. De kerk liet invloed gelden en niet zo’n klein beetje. Wat zou ‘de Kerk van nu’ graag teruggaan naar die invloedrijke tijd. Toen ze nog naar hartelust het belerende vingertje opstaken waarnaar toen wel móest worden geluisterd. Die Buma van het CDA denkt nu nog dat het nog steeds het geval is. Als een rasechte dominee staat hij te verkondigen dat de politici in Den Haag toch meer op hun grove taal moeten letten. Hij denkt zeker dat dát de reden is, dat steeds meer mensen het hebben gehad met de Haagse politiek..... Ach, laat hem maar in die waan.

Een ouderpaar van mijn voorouders heeft ooit een behoorlijke aanvaring gehad met de kerk en dat in de tijd, dat die kerk nog o zo machtig was. Ik heb het over Jan Janssen van Son en zijn vrouw Wouterken Cornelissen uit Goirle. Die twee hadden elkaar gevonden omstreeks 1640 en wilden graag trouwen.

Toen al was bij de katholieke kerk van die tijd de letter belangrijk dan de geest. De pastoor heeft hen “scherp berispt”, zo lees ik in de bron over hun huwelijksaankondiging. Ze hadden namelijk de ‘euvele’ moed om te willen trouwen in de zogenaamde “gesloten tijd”.  Een puur kerkelijk gebruik. Voor hen die het Latijn machtig zijn; lees die huwelijksinschrijving maar even mee: "1642 Ultimo feb. Affidati post acres reprehensiones ob instans tempus clausum Jan Janssen van Son et Wouterken Cornelissen Tilburgensis cora Cornelio Wouters et Denijs Teunissen Alphensi, et habita dispensationele temporis clausi post 3 proclamationes solemnizatum 11 Martii coram Cornelio Wouters et Johanne van Son parentibus”.  De vertaling komt op het volgende neer:  "eind februari: de verloofden na scherpe berispingen vanwege de "gesloten tijd” die weldra begint, Jan Janssen van Son en Wouterken Cornelissen van Tilburg, in aanwezigheid van Cornelie Wouters en Denijs Teunen van Alphen, en hebbende ontheffing verleend van het [kerkelijke] gebruik van "tempus clausum",  na drie proclamaties op plechtige wijze op 11 maart in aanwezigheid van Cornelie Wouters en Johannes van Son, de ouders”.

Hoe zat dat met die “gesloten tijd”? De kerk vond dat in de ‘gesloten tijd’ niet getrouwd mocht worden. Tot die gesloten tijd hoorden bij voorbeeld de vastentijd en de advent. En laat nou die 11 maart 1642 nu juist in de Vastentijd vallen.... Maar ja, zoals je weet, liefde laat zich nu eenmaal niet dwingen. Getrouwd werd er toch, zij het na “scherpe berispingen”.

Er mocht dus –ook toen al- weer eens iets níet van de kerk. Daarin zijn ze tot in mijn jeugd steeds sterk geweest: verbieden.

Wij mochten bij voorbeeld in de vasten als kind niet snoepen. Ik heb je al eens verteld van dat snoeptrommeltje dat elk van ons had om er de snoepjes die je toch kreeg, in te bewaren. Met Pasen mocht je het snoeptrommeltje pas open maken. Wat een onzin. Snoep  is weliswaar inderdaad slecht, maar niet omdat de kerk dat vindt in de “gesloten tijd” van de vasten........

Gelukkig zijn inmiddels de meeste mensen nu wijzer en raken de kerken leger en leger. Ook ik kom er al lang niet meer. Ik kan echt wel ‘Christen’ zijn en me normaal gedragen, zonder die uiterlijkheden van de katholieke kerk. ‘Uit de tijd’, zou ik zeggen. Gelukkig maar. In naam van godsdiensten heeft zich in de voorbije eeuwen -en nu vaak nog wel- een hele hoop afschuwelijkheden afgespeeld.

(Bron: familiearchief f.van son:

-Christian Encyclopedia [ http://www.lcms.org/ca/www/cyclopedia/02/display.asp?t1=t&word=TEMPUSCLAUSUM ] vanaf aswoensdag. In 1642 viel aswoensdag op 5 maart [ http://www.smart.net/mmontes-cgi-bin/cal-form.cgi ];

-(Bron: Inv.nr. 07* Goirle, doopboek 1650-1767 (nederduits-gereformeerde gemeente) en huwelijken 1637-1652, 1660-1710, 1718 en 1726-1810 (rooms- katholieke parochie), arch.nr. 364, DTB Goirle 1639-1810, inv.nr. 7, fol.1v Gemeente: Goirle, Periode: 1650-1767):

-1646: Jan van Son,de Jonge,(Bron:14-Schepenb.Tb(1492-1810)inv.nr.360 f216v);

-de kerk van mijn jeugd.(familiearchief f.v.son).

Over invloed van vrouwen gesproken...

Je kan vaak lezen dat adellijke vrouwen in de vroege Middeleeuwen, cruw gezegd slechts ‘broedmachines voor het nageslacht’ waren. Het huwelijk was vaak een overeenkomst tussen families.... Ik heb al vaak verteld over José als het om sterke vrouwen gaat. Vroeger waren die er kennelijk toch ook!

Bij mijn familieonderzoek kom ik over een van de adellijke voorouders een ander beeld tegen, dan de vrouw als willoze handelswaar. Een van mijn verre voorouders was Ermentrude van Orleans, die leefde van 630 tot 6 oktober 669. Zij trouwde op 13 december 842 in het paleis in Quierzy al op 12-jarige leeftijd met de toen 19-jarige Karel de Kale. Zij was daarmee de eerste vrouw en koningin van die Karel II van West Francië (13 juni 823 tot 6 oktober 877).

Vrouwen werden in die tijd weliswaar vaak uitgehuwelijkt of hun vader werd door de Koning opgedragen om snel zijn dochter te sturen. Maar naast het zorgen voor nageslacht, had deze Ermentrude zelf veel macht en invloed. Zij bestuurde zelf de koninklijke hofhouding en stond haar man Karel bij in zijn functie als vorst. Ermentrude blijkt veel meer macht en invloed te hebben gehad, dan je misschien zou denken. Steeds als Karel op reis ging; en dat deed hij nogal eens, dan ging zij mee, ook naar diplomatieke en vredesonderhandelingen. Zo reisde ze met Karel naar Attigny en Meung om daar te onderhandelen. Ermentrude had dan meestal veel kostbaarheden bij zich, die niet zelden meer konden bewerkstelligen dan wat haar man kon bereiken......

Een speciale taak van Ermentrude was het daarnaast om samen  met de hoge ambtenaren ervoor te zorgen dat de koning niet met kleinigheden lastig gevallen werd. Dus moest de koningin de problemen van de lagere ambtenaren oplossen en beslissen wie wél toegang kreeg tot de koning en wie niet.

Wat zo op het eerste gezicht minder belangrijk leek, was het spinnen en borduren. Ermentrude was een kei in handwerken. Dat melden diverse bronnen. In een brief van Lupus Servatus, een monnik in de abdij van Ferrières worden haar bijzondere handwerkkunsten uitvoerig geprezen. Haar borduurwerk werd ook voor diplomatieke doeleinden gebruikt. Zo stuurde zij door haar geborduurde mantels naar Rome naar de paus. Alles in het belang van een goede band. Ook binnen de hofhouding was mooie kleding zeer belangrijk. Het ging immers om prestige. Ook daar lag een taak voor Ermentrude.

Sterk was mijn voorouder ook als bemiddelaar en onderhouden van vriendschappelijke betrekkingen. Zij bemiddelde tussen Karel de Kale en de paus. In 862 bijvoorbeeld schreef paus Nicolaas I aan Ermentrude een brief met het verzoek om Karel te spreken over een mogelijke verzoening met Boudewijn, die in 961 bij afwezigheid van Karel, Judith, dochter van Karel zou hebben geschaakt; Uit een brief die Ermentrude stuurde aan bisschop Heribold van Auxerre, bleek dat zijn broer Abbo bij haar in het paleis bescherming had gezocht; In 845 schreef de aartsbisschop van Reims, Hincmar, aan Ermentrude een verzoek over de verkiezing van de bisschop van Beauvais. Hij vroeg Ermentrude om Karel te overtuigen zich met deze verkiezing te bemoeien; In 847 deed ook bisschop Pardulus van Laon een verzoek aan Ermentrude, Zij schreef terug dat zij haar best zou doen om zijn benoeming zo snel mogelijk te laten plaatsvinden.

Ermentrude werd ook geraadpleegd door de kloosters Sint Croix en Sint Radegunde in Poitiers over benoemingen. Maar ook bij niet-kerkelijke onderhandelingen speelde zij een rol.  

Een brief van Hincmar suggereert dat Ermentrude gedeeltelijk verantwoordelijk was voor de onderhandelingen tussen Karel en zijn broer Lotharius I in Péron of Sint Quentin. Haar grootste succes op dit terrein boekte zij in Attigny  in 865-866. Zij arrangeerde een ontmoeting tussen Karel de Kale en Lotharius II, wat leidde tot de tijdelijke herstel van het aanzien van Teutberga de ex-van Lotharius II. Hij had haar verstoten, toen het huwelijk kinderloos bleef en beschuldigde haar van overspel en abortus.... De paus verzette zich hevig tegen de scheiding, zo vertellen bronnen. Ermentrude had op diverse fronten echt wat in de pap te brokkelen....

(Bron: Familiearchief f.van son;

-'Nec domina, nec ancilla, sed socia', De positie van de koningin in de vroege middeleeuwen, 500-1000', Corry van der Gun; docteraal scriptie middeleeuwse geschiedenis, 2007;

- Hyam, Jane, ‘Ermentrude and Richildis’ in: Margaret Gibson, Janet Nelson and David Ganz (eds.), Charles the Bald, Court and Kingdom. Papers Based on a colloquium held in London in april 1979 (Oxford 1979) 153-166;  

-The Annals of St-Bertin, Janet Laughland Nelson, 1991, Manchester University Press).