We heten toch Van Son...

Ik blijf deze week nog even bij mijn voorouders. De kleinkinderen zijn voor het merendeel op vakantie. Dus nog even geen berichten over hen, al ging Cas dinsdagochtend lekker nog even mee naar de Kurenpolder. Toen was het nog een beetje draaglijk. ’s Middags wordt het, -in elk geval voor mij- zo nu en dan te warm. Ik kreeg van José woensdag een fiets en heb donderdagochtend na drie en een half jaar voor het eerst weer 10 kilometer gefietst. 

Terug naar mijn voorouders. Lang, eeuwenlang vinden we geen spoor van de naam Van Son of iets wat daarop lijkt binnen onze voorouderlijke familie. We moeten daarvoor wachten op zo omstreeks 1369. Nadat we onder andere de familienaam Bac tegengekomen zijn, trouwt vóór 1369 onze voorouder Henric van Broechoven, zoon van Gerard met een zekere Katharina Jan van Zonne. Die Katharina blijkt na onderzoek, dochter uit een geslacht dat al geruime tijd aanzien geniet in ’s Hertogenbosch en diverse schepenen voortbracht. Katharina, vrouw van Henric en dochter van Jan van Zonne blijkt keurig vernoemd naar Jans moeder Katharina Blockx.

Henrics schoonvader Jan van Zonne, de vader van Katharina dus, bezat onder meer een leen in Udenhout, tussen de tegenwoordige Groenstraat en de Drunense Duinen. De naam Van Zonne is overigens ook al eerder in de familie van Broechoven terecht gekomen. Een broer van een van onze eerdere voorouders, Willem van Broechoven, die rond 1280 werd geboren, blijkt getrouwd met Heylwigis, ook een van Zonne uit diezelfde familie.

Henric van Broechoven was al voor 1369 met Katharina getrouwd, anders had hij – zoals uit een akte blijkt-, nooit een beroep kunnen doen op goederen uit Udenhout, die van Jan van Zonne waren geweest. Henric had een hoeve in Oerle in 1368 gekocht met de helft van 24 bunders van Jan van Zonne als onderpand. Dat Henric getrouwd was met Katharina Jan van Zonne blijkt overigens ook nog uit een akte van 6 april 1388 waar sprake is van Henricus met zijn vrouw “Katharina filia quondam Johannis de Zonne”. (Katharina, dochter van wijlen Jan van Zonne). In een latere oorkonde van 12 maart 1405 worden zelfs de vader én de opa van Katharina vermeld.

Henricus van Broechoven heeft zes kinderen. Of die allemaal van Katharina zijn, weet ik niet, al heb ik geen enkel bewijs gevonden dat Henricus of Katharina meerdere malen getrouwd zouden kunnen zijn. Maar er is met de namen van hun kinderen wel iets aan de hand. Ze heten allemaal Van Broechoven, op één na. Vreemd genoeg krijgt die zoon niet de naam Van Broechoven mee, maar Van Zonne. Waaraan kan dat liggen?

Henrics zoon Johannes, of Jan als je wilt, geboren in 1370, krijgt de familienaam ‘de Zonne’ mee van vader Henric van Broechoven. Werd die Jan dan naar de vader van zijn vrouw genoemd omdat Jan té kort na de huwelijkssluiting van Katharina met Henric werd geboren. Dat kwam meer voor. Of stond de familie Van Zonne uit Den Bosch in hoger aanzien dan Van Broechoven? Of was er een afspraak door Jan van Zonne met Henric gemaakt, omdat Jan geen andere kinderen had en er wél behoorlijk warmpjes bijzat wat bezittingen betreft? Het blijft voorlopig gissen. Ik vond ook na uitgebreid bronnenonderzoek geen oplossing.

Uit oorkonden van Henrics zoon Jan van Zonne blijkt dat Jan veel bezit had: landerijen in Tilburg en een huis aan de Heuvel. In 1407 (op 20 januari) kreeg hij in Tilborch in ‘die Scijve’, een mud rogge erfpacht bij de molen van Corvel. Verder had hij ook 2 stukken in Tilburg aan ‘die Scijve’ tegen een erfpacht. Op 3 juli 1411, wordt de mansus te Oerle in Tilborch die door zijn vader Henric wordt nagelaten, voor de helft overgedragen aan Gerardus. Maar uit deze akte blijkt dat één van de deelgerechtigden onze "Johannes de Zon, filii Henricus de Broechoven" is. Zo kan ik een tijdje doorgaan. Er zijn heel wat akten over Jans bezittingen te vinden. Over die naam van Jan blijft het voorlopig bij gissen. Waarom noemde Henric één zoon Van Zonne, die overigens ook in oorkonden omschreven wordt als ‘Van Son van Tilborch’ of ‘Van Zonne van Westilborch’. Met hem begint ons geslacht. Dat is zo omdat de naam Van Zon of Van Son bij alle leden voortaan voorkomt en daarom ook geslachtsnaam mag worden genoemd.

In Den Bosch bestond de familie Van Zonne al eerder.  Ik ken een Tielman van Zonne uit circa 1190 en een Hendrik en Jan van Zonne die schepen was in 1239 tot en met 1241 en in 1243. Om dit weekendbericht af te ronden: uit een  van de Bossche protocollen blijkt, dat de vrouw van Henrics zoon Johannes van Zonne, Elisabeth heet. In die akte wordt onder meer vermeld “Johannes de Zonne, zoon van wijlen Henricus de Broechoven als man van Elisabeth, dochter van Jacobus filius quondam Walteri dicti Groetwouter de Berkel". Het is maar dat je het weet.

(Bron: familiearchief f. van son;

Jan van Zonne bezat in 1417 een leen in Udenhout. Hij had dat gekocht. Dat leen lag tussen de huidige Groenstraat en de Drunense Duinen. (Bron: Leenhof van Brabant no. 11 fiche 13. Leenboek Edaboek fol. 395 -1417).;

Bossche protocollen nr. 1175 fol. 95. (zie ook artikel Ferdinand Smulders 1950);

Bossche protocollen nr.1184 fol.87;

Tilburg, Oerle R1211-65-1441;

Bossche protocol nr.1187.fol.170v;

Bossche protocollen nr. 1181 fol 150v.)

Met Mama over zee....

Ermentrude, mijn voorouder, was een halfzus van Lodewijk IV. We zitten zo omstreeks 950. Die Lodewijk zou de bijnaam ‘d’outre-mer’ krijgen. Wij zouden zeggen ‘Van over zee’. Hoe kwam die aan die aparte bijnaam? Lodewijkje was pas twee jaar, toen zijn vader Karel ‘de Eenvoudige’ als koning werd afgezet. Robert I nam zijn plaats in maar kon niet lang profiteren. Een jaar later stierf hij al en werd opgevogd door Rudolf, die hertog van Bourgondië was. Ee vriend van Robert nam de vader van Lodewijk gevangen en toen vertrouwde Lodewijks moeder Aethgiva van Engeland het niet meer. Ze bracht de kleine in veiligheid "over zee" ("outre-mer"), naar haar familie in Engeland. Hij hield er zijn bijnaam aan over.

Lodewijk keerde voor 939 weer terug naar Frankrijk. Hij had immers recht op die troon van zijn vader. In 939 bood hertog Giselbert van Lotharingen aan om Lodewijk als koning te huldigen. Nadat die Giselbert in opstand was gekomen tegen de vorst en op de vlucht jammerlijk in de Rijn bij Andernach was verdronken, trouwde Lodewijk direct met de weduwe van Giselbert, Gerberga van Saksen, de dochter van Hendrik ‘de Vogelaar’ en Mathilde van Ringelheim.

Hij eist ook de heerschappij over Lotharingen op en versloeg de Vikingen in Normandië. Veel plezier had hij er allemaal niet van. Lodewijk leefde maar kort. Al op zijn 33^e verjaardag overleed hij na een val van zijn paard tijdens een jachtpartij. Allemaal best interessant, maar voor mij is zijn halfzus Ermentrude veel belangrijker. Zij is een dochter van Karel en zijn tweede of derde vrouw, (daar zijn de bronnen niet eenduidig over) Frederuna van Ringelheim. Juist! Een zus van Mathilde. Onze Ermentrude is bekend als Ermentrud van Westfalen of De France. Zij werd omstreeks 908 geboren en werd liefkozend ‘Imesa’ genoemd. Zij trouwde met een zekere Gottfried. Die wordt –afhankelijk van de bronnen die je onderzoekt-, Gottfried van Palts (Palatine), Van Gulik, of Van Lotharingen genoemd. Hij was de zoon van Oda van Saksen en haar tweede man Gerhard van Guligau. Die Gerhard had het wel erg bont gemaakt. Tenminste, dat vind ik.

Hij vermoordde samen met zijn broer Matfried Koning Zwentibold. Ze waren kwaad omdat de koning de broers in 896 uit hun gravenambt had gezet en hun goederen had geconfisqueerd. Matfried en zijn broer Gerard kwamen in opstand tegen koning Zwentibold en vermoordden hem. Gerard trouwde daarop vrijwel onmiddellijk met de weduwe van Zwentibold, Oda. Maar ja, dat mag je natuurlijk zijn zoon Gottfried niet aanrekenen.

De zoon van Ermentrude en Gotfried is Gottfried I van Rumigny. Ook wel Van Hennegau genoemd. Hij trouwt met Gravin Alpaidis van Hoegaarden. Je weet wel, die machtige en rijke dame waarover ik vorige week schreef.

Deze verhaaltjes komen veel uitgebreider voor in het nieuwe boek waaraan ik op dit moment werk. Ik ben van plan om mijn hele genealogie vanaf het jaar 515, aangekleed met de geschiedenis van mijn familie en veel passende illustraties, te verwerken in dat boek. Dat zou dan een verbeterde en veel meer uitgebreide versie moeten worden dan het boek dat ik over mijn familiegeschiedenis in 2014 schreef. Maar voordat mijn nieuwe boek klaar is, stroomt er nog heel wat water door de Maas.

(Bron: familiearchief f.van son;

Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer, K.H. Schreiber;

Die Anfänge des Hauses Habsburg-Lothringen, E. Hlawitschka, uitg. Minerva-Verlag, Saarbrücken, 1969;

Vier Xantener Gottfriede, Hein H. Jongbloed, 2009;

J.M.Debois Hertogdom Brabant - Regionale Gebieden 11- 37;

http://racineshistoire.free.fr/LGN/PDF/Florennes-Rumigny.pdf;

Die Anfänge des Hauses Habsburg-Lothringen, E.Hlawitschka, uitg.

Minerva-Verlag, Saarbrücken, 1969).

Illustratie Aedgifu van Wessex met haar zoontje Lodewijk van Overzee. (Bron: http://corsair.morganlibrary.org/icaimages/5/m536.143ra.jpg).

Fragment uit de Stammtafel van de Ottonen met in de dubbele cirkel Hendrik ‘de Vogelaar’ en Mathide van Ringelheim. (ill. Uit het 13e-eeuwse manuscript van de Chronica sancti Pantaleonis: http://www.geschichtsquellen.de/repOpus_00238.html).

Machtig en rijk....

Dit keer schrijf ik over een machtige voorouder. Voor de verandering een keer een vrouw; Alpaidis van Hoegaarden. Nee... niet meteen aan speciaal bier denken dit keer.

Alpaidis trouwt omstreeks 960 met Godfried I, de heer van Rumigny, die door keizer Otto I wordt aangesteld als hertog van Neder-Lotharingen. Lang hebben ze niet van elkaar kunnen genieten, want al in 964 sterft Godfried aan de pest. Hij begeleidt op dat moment keizer Otto I op zijn kroningsreis naar Rome. Godfried laat zijn vrouw met 4 minderjarige kinderen achter.

Alpaidis was uiterst machtig en een belangrijke vrouw. Voor José en mij reden voldoende om ‘op visite’ te gaan bij onze voorouder in Hoegaarden. Er is nog iets uit en over die tijd bewaard gebleven. Zo is er een plaquette aan de kerk, die wijst naar de tijd van Alpaidis; en een uithangbord aan een oud pand, dat meldt dat het pand op de wallen van het kasteel van Alpaidis gebouwd zou zijn en in de vitrine van het gemeentehuis een beeldje dat de gravin Alpaidis moet voorstellen.

Toen haar eerste man Godfried aan de pest gestorven was, hertrouwde Alpaidis met Eilbert van Florennes. Hij stichtte omstreeks 944 de Abdij van Waulsort in de gemeente Hastière in de provincie Namen. Eilbert was een bondgenoot van Godfried, de eerste man van Alpaidis. Niet zo vreemd dat Alpaidis na de dood van haar eerste man hertrouwt met een van de bevriende vazallen. Een vrouw alleen was ook in die tijd niks, zeker niet als je veel bezit had. En dat had ze! We kunnen veel gegevens halen uit de bron ‘Historia Walciodorensis monasterii'. Er wordt gemeldt dat de stichter van de abdij, Eilbert van Florennes was. Hij zou van zijn moeder Berthe, Florennes hebben geërfd. Dan moesten José en ik ook daar uiteraard een kijkje gaan nemen in het stadje Florennes en bij het kasteel natuurlijk. Jammer dat het koffiemachine in de enige horecagelegenheid in het centrum.....

Die Eilbert stichtte liefst 7 kloosters en abdijen, waaronder in 944 die van Onze lieve Vrouw in Waulsort. Het huwelijk van Eilbert en Alpaidis vinden we ook terug in bronnen. In de eerder aangehaalde ‘Historia Walciodorensis Monasterii’ wordt verhaald, dat Eilbert een adellijke dame Alpaidis met twee zonen leerde kennen. Hij kon kennelijk goed overweg met die kinderen uit het eerste huwelijk van Alpaide met Godfried. De bron meldt dat de niet nader genoemde vrouw van [Eilbert] "binos.. adolescentulos....Godefrido et fratri....Arnulfo", had, 2 jongelingen dus uit haar eerste huwelijk, aan wie hun stiefvader "pagum Florinensem" schonk. Alpaidis zelf schonk veel van haar bezittingen aan de abdijen van Waulsort, Hastière, Rosières en Tourinnes. Onder dat bezit kwam ik ook Nodebais en omgeving. Dat klinkt bekend! Alpaidis was schatrijk en bijzonder machtig. Zij had heel veel dorpen in bezit ook bezittingen in Nodebais dus, een klein landelijk dorpje in België. José en ik reden op een van onze ‘stamboomritten’ ook naar Nodebais en omgeving, om te zien of er nog restanten zouden zijn van bezit van onze voorouders. Dat bezit in Nodebais komen wij namelijk ook weer tegen in 1199 als een Giselbert, zoon van Giselbert van Tilburg, afstand doet van al zijn rechten op een stuk bos en andere gronden, die liggen bij de hoeve La Chize of  [Terkiezen] in Nodebais aan het klooster van Hastière. Bij dat bezit hoort ook “Allodium de Buc pres de Nodebais”. Maison de Bois. Die Giselbert geeft ook zelf een duidelijke aanwijzing. Hij werd ook “Guillaume Gislebert d’Agbiermont” genoemd. Nu nog ligt in Nodebais het domein d’Agbiermont met de “Ferme d’Agbiermont”, vroeger bijgebouw van de oude Abdij van Waulsort-Hastière. Domein D'Agbiermont aan de Vieux Chemin de Namur. De naam komt mogelijk van ‘Dagobert-Mont’, wat zelfs kan wijzen op een Merovingische oorsprong ergens tussen het jaar 500 en 800. Op dat domein liggen zowel het opnieuw opgetrokken kasteel als de ‘ferme d’Agbiermont’. De boerderij ‘Ferme d’Agbiermont’ wordt al vermeld in de 14de eeuw maar de indrukwekkende gebouwen die je nu nog kunt zien, dateren vooral van het midden van de 18de eeuw. José en ik hebben geruime tijd doorgebracht in die omgeving.

De eigendommen rond Nodebais en ook bij het nabij gelegen Piétrebais gaven mij heel wat aanknopingspunten voor de genealogie van onze voorouders. Voor mij stuk voor stuk interessante informatie die de puzzel completer maakt. Oh ja. Alpaidis nam aan het eind van haar leven haar intrek in de Abdij van Waulsort en stierf daar. Zeker is dat zij in de Sint Pauluskerk in Luik begraven werd. En daar houd ik het bij voor vandaag.

( Bron: Familiearchief f.van son; Historia Walciodorensis monasterii, I-III ; ed. WAITZ, p. 505-506. Cfr. Misonne, Eilbert, p. 47-52.;  IX; ed. Waitz, p. 509-510. Cfr. Misonne, Eilbert, p. 60-62, p. 50;

Abbayes et Chapitres entre Sambre et Meuse,(VIIe-XIe siècles) Contribution à l'histoire religieuse des campagnes du Haut Moyen Age, Alain Dierkens, 1985, blz. 172.; Historia Walciodorensis Monasterii 29, MGH SS XIV, p. 519; http://www.heemkring-hoegaarden.be/sites/default/files/bijlagen/Alpaidis%20192%203%202013.pdf; http://www.oostbrabant.org/Tijdschriften/Oostbrabant/1980-4/div10.html (nadere info:De Geschiedenis van Hoegaerden, door Pr. Vander Velpen;

http://www.beauvechain.eu/ma-commune/presentation/les-localites/nodebais.

Illustratie: Foto uit boek Hoegaarden kerk en brouwers. 2009 door Maurice Dodion. Foto toont cartouche op kerktoren in Hoegaarden. ‘Van castrum van Alpaide werd ik tempel Gods…’;

http://www.oostbrabant.org/Tijdschriften/Oostbrabant/1980-4/div10.html (nadere info:De Geschiedenis van Hoegaerden, door Pr. Vander Velpen.)