Hij komt, José, griezelig en Nodebais.

Hij komt. Hij komt… Nee, ik bedoel niet de Sint, maar onze volgende kleinzoon. Meestal een feest, zodra een kleinkind geboren wordt, ook al hebben we dat tot nu toe al elf keer meegemaakt. Het blijft bijzonder en spannend. Woensdag mocht de ‘bijna uitgetelde’ schoondochter Tara naar het ziekenhuis. Het duurt nog een week, zo merkte ze daar. Nog even afwachten dus

Ons José

Morgen op 6 november is José jarig. Zij is ontegenzeglijk de zorgzame spil van ons uitgebreide gezin. De (schoon)kinderen en kleinkinderen zijn dan uiteraard ook weer welkom voor een drankje en een hapje. We waren nog even bang, dat corona ook dit jaar er weer voor zou gaan zorgen, dat we het niet samen konden vieren. Gelukkig is dat niet zo. Ik heb haar even op de foto gezet, uitrustend na enkele uren fietsen in de Biesbosch, afgelopen voorjaar. 

Griezelig

Het is maar hoe je het noemt. Tegenwoordig zegt men, dat er overal Halloween wordt ‘gevierd’.  Nou ja, overal…  Ook wij hadden –voor de zekerheid en om Halloween-griezelaars niet teleur te stellen- een pot met snoep klaarstaan, maar er werd geen enkele keer aangebeld, noch zaterdagavond, noch zondag.  Uit mijn jeugd herinner ik me Allerheiligen en Allerzielen, vooral een katholiek feest- en gedenkdag. Met Halloween heb ik weinig. Voor mij is het puur commercie, precies passend in deze tijd. Met die andere, puur christelijke voorgangers heb ik overigens ook niets. Vroeger was dat anders, toen had de kerk nog veel invloed op het dagelijks leven. Maar dat is meer dan een halve eeuw geleden. Ik kijk altijd graag naar de oorsprong van iets, zoals je weet. Daarom vind ik dat ook in dit geval interessant. Laat ik beginnen met Halloween. De naam blijkt afgeleid van Hallow-e'en, oftewel All Hallows Eve (Allerheiligenavond), de avond voor Allerheiligen op de eerste novemberdag. In de kalender van de Kelten begon het jaar op 1 november, dus 31 oktober was het oudjaarsavond, waarop we in onze jeugd -ooit om geesten af te schrikken-, rijkelijk met vuurwerk strooiden. Nu hoor en zie je een heel jaar vuurwerk en niet enkel rond de voetbalvelden. Het wordt gegooid naar politie en zorgverleners en bij demonstraties, wanneer het de galbakken uitkomt. De alles moet kunnen maatschappij.

Snel maar terug naar die Kelten. Op ‘oudjaarsavond’ was de oogst binnen, het zaaigoed lag klaar, dus tijd voor een vrije dag. De Kelten geloofden dat op die dag geesten van alle gestorvenen van het afgelopen jaar terugkwamen om te proberen een levend lichaam in bezit te nemen voor het komende jaar. De geesten die uit dode mensen zouden oprijzen, werden aangetrokken, door voedsel voor hen neer te leggen voor de deuren. Om boze geesten af te weren droegen de Kelten maskers.Toen de Romeinen Groot-Brittannië binnenvielen, vermengden ze de Keltische traditie met hun eigen, met eind oktober de viering van de oogst en het eren van de doden. Pas in de negende eeuw zwom het vooral katholieke gebruik de zee over en vermengde zich met het halloweenfeest. Allerheiligen is het oudste. In de katholieke kerk wordt dat op 1 november gevierd. Dan worden alle heiligen herdacht. Oorspronkelijk was het sinds de 4^e of 5^e eeuw een dag waarop alle martelaren van de kerk werden herdacht. Het werd op 13 mei gevierd. In 844 verving paus Gregorius IV die datum door 1 november, volgens de regel van Benedictus, begin van de winterperiode. In ons land is het geen nationale feestdag. En wordt ook niet als zondag gevierd zoals in veel andere Europese landen. In de protestante kerk wordt Allerheiligen en Allerzielen niet gevierd. Daarom en zeker ook economisch gezien, zal in ons landje de animo niet groot zijn geweest om 1 november als een zondag te vieren.
En dan Allerzielen, elk jaar op 2 november. In de Keltische traditie gingen in lompen gehulde christenen in de dorpen rond en bedelden om ‘zielencake’ (brood met krenten). Voor elk brood beloofden ze een gebed voor de dode verwanten van de schenker, om zo de tijd in het tijdelijke vagevuur te bekorten. Die dag wordt er gebeden voor alle gestorvenen. Het woord komt van ‘gedachtenis aller zielen’. De viering voert terug op de oude overtuiging dat de mens bestaat uit een lichaam en een ziel. Na een overlijden scheidt de ziel zich van het lichaam om terug te keren naar God. Voordat veel zielen de hemel in kunnen, moeten ze eerst naar het vagevuur. Speciaal wordt tijdens Allerzielen daarom gebeden voor gestorvenen, die nog niet voor altijd in de hemel zijn. Toe maar…. Het christelijke feest dateert oorspronkelijk uit de tiende eeuw, toen Odilo van Cluny (ca. 961-1049) gelovigen in Bourgondië opdroeg om op de dag na Allerheiligen alle overleden gelovigen te herdenken (988). Hij baseerde zich daarbij op een oude spaanse traditie. Pas sinds de veertiende eeuw werd Allerzielen algemeen gevierd binnen de katholieke kerk. Hierbij speelden de ‘pest’ die  Europa teisterde een grote rol, zo lees ik in de door mij al vaker geprezen nieuwsbrief van Historiek.net. Veel mensen stierven aan die ‘aenklevende sieckte’ en verdwenen naamloos in massagraven. Ook nu nog zijn gaan heel wat gelovigen die dag naar het kerkhof met bloemen. Zo pikt ook de commercie er uiteraard ook weer een graantje van mee.

Tot slot onderzoek

Ik ga onvermoeibaar door. Ik heb je al eens geschreven over het dorp Nodebais in zuid-België en over de ferme d’Agbiermont en het kasteel daar, waar eens mijn verre voorouders uitgebreide bezittingen hadden. Vorige eeuw zijn diverse kunstenaars naar Nodebais gekomen. Ze riepen in 1976, de onafhankelijkheid uit in het dorp. ‘Rian todi tin qu’ l’est co timps’ ofwel ‘laten we lachen nu het nog kan, luidde het motto van die ‘revolutie’. Het staat nog leesbaar op het dak van de hoeve Kersten daar. Het moet een gezellige republiek geweest zijn; jaarlijks feest en rabarberwijn met geheim recept als bindmiddel voor verdraagzaamheid tussen mensen van alle culturen en opvattingen. Zo lees ik tenminste in een blog. Die wapenspreuk vind ik eigenlijk in onze tijd nog veel meer toepasselijk dan in de jaren dat hij bedacht werd..

(Bronnen: familiearchief f.van son, Historiek.net, https://opstapinhetlandvandedijleendedemer.home.blog/category/nodebais/).