Godsdienst houdt veel mensen tegenwoordig niet meer zo bezig. De kerk is al lang geleden zijn greep op het dagelijkse leven verloren. Maar in de 80-jarige oorlog en ook nog decennia daarna, was dat wel anders. Na de val van de ‘s-Hertogenbosch in 1629 viel ook die regio in Staatse handen. Op 2 december 1636 liet de Raad van State weten, dat de katholieke godsdienst niet meer mocht worden uitgeoefend. De bedreigde katholieke geestelijkheid vluchtte de grens over naar Poppel. Ook Goirlese pastoor, Antonij Schoeffers, maakte in 1638 dat hij wegkwam. Maar katholieke Goirlenaren waren niet zo maar van plan om hun geloof op te geven. Vooral, omdat ze bang waren voor de gevolgen in het hiernamaals. Dat had de kerk er grondig ingestampt. De inwoners van Goirle en vele anderen vonden –creatief als zij waren- snel een oplossing. Vanaf l639 vervulden zij hun godsdienstplichten in een grenskerk, die onder Poppel op Steenvoirt werd opgericht. Juist over de grens, buiten het gebied van de voor de katholieken zo strenge protestantse overheid. Dit gebied werd later de schuurkerk van St. Jans-Gool genoemd. De Staatse overheid had over dat gebied geen zeggenschap. Het was vrij gebied en dat op een uurtje gaans vanuit Goirle. Een buitenkansje voor de katholieken! Mooi een uurtje wandelen naar de Mis op de vroege ochtend en zo nog genade sparen voor het hiernamaals ook! Trouwden Jan en Wouterken daar? Op meer plaatsen kon je veel katholieken vinden voor doop of trouw. Tussen 1641 en 1643 werden ook in Loon op Zand ongeveer 200 kinderen uit Tilburg en omgeving gedoopt. Een aantal werd voor de zekerheid opnieuw gedoopt, nadat een vroedvrouw een nooddoop had toegediend. Ook eerder, in het najaar van 1639 trokken veel parochianen vanuit Tilburg naar Alphen om daar hun kinderen te laten dopen, of om er te trouwen. Daar werkte pastoor Wichmans met zijn koster Guilielmus Theodorici van Son (of gewoon Willem Dirk van Son). Doopsel werd een aantal keren zelfs aangevuld met exorcisme bij dopelingen, aan wie koster van Son, een nooddoop had toegediend. Die situatie duurde nog tientallen jaren voort. In de archieven van Poppel is ook nog sprake van een zekere ‘Jan van Son op den Steenvoirt’ en zijn vrouw Mechtildis de Bruyn, die in 1701 trouwen. “beide afkomstig van elders”, zo staat in het archief. In 1648 komt er met de Vrede van Munster een einde aan de Tachtigjarige Oorlog. Maar dat betekende zeker niet dat de katholieken in Goirle en Tilburg van alle ellende verlost waren. Integendeel. Als veroverd gebied werd onze regio rechtstreeks vanuit Den Haag bestuurd. Dat betekende dat de situatie voor de katholieken slechter werd. Was je katholiek, dan was een aantal ambten voor jou onbereikbaar en ook de katholieke eredienst bleef verboden. Vandaar dat ook Tilburgse gelovigen onder leiding van pastoor Van Dijck gewoon wekelijks weer naar Steenvoirt trokken voor de mis.
De wekelijkse stoet van gelovigen op zondag naar de kerk in Steenvoort leidde tot grote ergernis bij de gereformeerde overheid. In Goirle kregen de katholieken uiteindelijk toestemming om in hun eigen dorp een schuurkerk te bouwen. De jaarlijkse processie ter ere van Sint-Jan bleef verboden. Dat was in de ogen van de protestanten een ‘exorbitante paepse stoutigheid’. Dus trokken de Goirlese katholieken eens per jaar toch nog naar Nieuwkerk voor de Sint Jansprocessie. Pas in 1799 kwam aan dit jaarlijkse uitje een einde. De bisschop vond dat zich veel te veel frivoliteiten afspeelden tijdens de bedevaart en na afloop op de kermis……….
(Bronnen:
Grenskapellen, (Tilburg, l963), l24-l25; Dom. De Jong. R.A. Antwerpen, Gemeentearchief Poppel, nr. 2, 9 november 1671).
Tilburg als parochie van tongerloo 1232-1832, G.J.W. Steijns 1984, Jaargang II Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur,(3)www.historietilburg.nl.
Heemkundekring ‘De Vyer Heertganghen’ Goirle, J.Wijdemans.
Regionaal Archief Tilburg, ‘De Vyer Heertganghen’ Goirle, Jacob van Oudenhoven 1670.
Illustratie: oude kaart van Steenvoirt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten