Een getuige die niet kon schrijven....

Peeter van Son en Maria Geerts trouwen in 1813. Dat gebeurt volledig in de Franse taal. In Chaam? Ja. Toen Peeter een jaar of zes was, veranderde het een en ander in Gilze, Chaam en de regio. Op 16 februari 1793 trekken 14.000 Franse militairen de grens over. Na enkele maanden gaan de Fransen weer, maar niet voor lang. In 1794 dreigt er opnieuw een inval van de Fransen. Op 27 juli betrekt de Nederlandse erfprins Willem Frederik met zijn legerkorps een stelling bij Vijf Eiken op de grens van Oosterhout en Gilze-Rijen. In de vroege ochtend van 10 september 1794 trekt de Franse generaal Pichegru met zijn troepen de republiek binnen. Zij vestigen dan hun hoofdkwartier op de hei tussen Gilze en Riel, maar verleggen kort daarna hun activiteiten naar de meierij. Overal vinden bloedige gevechten plaats. De boeren hebben flink te lijden van soldaten die in de dorpen huishouden. Gelukkig al op 16 mei 1795 sluiten ze met de Republiek een traktaat van vrede en bondgenootschap. Een groot deel van Brabant wordt door de Fransen onder een eigen bestuur gesteld. Besturen van de steden worden vervangen door ‘municipaliteiten’ met een ‘maire’ aan het hoofd. Er komt vrijheid van godsdienst. Voor de gewone burger gaat het leven na de Franse bezetting min of meer gewoon zijn gang. In het begin is er nog chaos. Zo klagen boeren dat ze niet kunnen werken omdat hun paarden gevorderd zijn. Arbeiders worden gedwongen om zonder loon voor de Fransen te gaan werken. Die Fransen hebben al snel diverse veranderingen doorgevoerd: het belastingstelsel, een nieuwe administratie van personen en gronden, het begin van scheiding van kerk en staat, hervorming van maten en gewichten en het muntstelsel. Veranderingen die ook bij de gewone mens niet onopgemerkt bleven. Ons land werd in 1810 bij Frankrijk ingelijfd. De Franse wetgeving werd hier ingevoerd. De Brabander moest als het ware ‘Frans’ gaan denken. Dat gold ook voor Peeter als hij met Marie trouwt in Chaam op 24 november 1813. Het is nog net in de Franse tijd. De huwelijksakte van Peeter en Maria is dan ook als laatste huwelijksakte in Chaam in de Franse taal gesteld. In de huwelijksakte heet Peeter daarom ook Pierre van Son en als beroep staat geen dagloner maar ‘journalier’. Peeter en Marie konden lezen en schrijven. Maar lang niet iedereen. De eerste getuige Jan Hendriks laat optekenen in de trouwakte, dat hij niet kan ondertekenen of schrijven! Uiteraard ook niet in het Frans (‘ne savoir signer ni ecrire!’).
(Bron:
Chaam, Huwelijksregister 1813, fol. 10v. akte nr. 12 (24-11-1813).
Illustraties: fragment uit de huwelijksakte van Peeter van Son en Maria Geerts. 
De handtekeningen van mijn voorvader en -moeder uit 1813 onder de huwelijksakte.