Maltho, thi afrio lito....

Ken je ze nog uit je schooltijd, die eerste zinnetjes in het Oud-Nederlands: “hebban olla vogala…”, zo zou een Vlaamse monnik rond 1100 hebben geschreven. Hij moet wel verliefd zijn geweest, want de regeltjes gaan over vogels die nestelen, behalve jij en ik… Maar jammer dus. Het zijn niet de oudste Nederlandse regels!

Ik ben er in mijn onderzoeks- en leeswerk voor mijn nieuwe familieboek min of meer tegenaan gelopen. In het begin van de 6e eeuw gold in die samenleving de ‘Lex Salica’, de Salische wet. Clovis, de toenmalige merovingische leider (geen familie!) zorgde dat het germaanse gewoonterecht in de Salische wet werd verwerkt. Dat recht gold toen in het dagelijks leven. In die Salische wet vinden we enkele oude Frankische woorden terug en een volledig zinnetje, dat wat mij betreft eigenlijk als een van de oudste zinnen in het oud-Nederlands kan worden gezien: “Maltho, thi afrio lito” (= Ik meld, jou bevrijd ik laat). Die formule is in die tijd gebruikt als er een  lijfeigene werd vrijgelaten. In een latijnse wettekst van de Lex Salica uit de Merovingische tijd (5e-8e eeuw) vinden we overigens een paar honderd Oud-Germaanse woorden, voornamelijk omschrijvingen van misdaden. Ze leefden voor een deel voort in het Middel-nederlands (1200-1500). Maar niet in andere Germaanse talen. Het gaat dus duidelijk om Oud-nederlands, ook wel oud-nederfrankisch genoemd. Sommige van deze woorden zoals morther (moord), focla (vogel), horigo (horige), fe (vee), durpello (dorpel) gebruiken wij nog altijd. Woorden als andarstrippi (andermans land) of ferthbero (de brenger van levensgevaar) komen ons minder vertrouwd voor. Ik kom steeds meer te weten over mijn voorouders. Nee, het zijn niet de Merovingidche leiders. Ze stammen niet van de merovingische leiders af, maar van de Salische Franken. Onze voorouders waren juist van de familie van de belangrijkste ‘huisknechten’, de ‘maior domus’, in het merovingische rijk. Die mannen waren aanvankelijk de leiders van de onvrijen, maar werkten zich op en konden mede dankzij de zwakte van de merovingische leiders steeds meer van hun taken en vervolgens macht overnemen. Genealogie en geschiedenis van je familie niet interessant? Ga zelf maar eens aan de slag, dan ken je zo het antwoord.

Nou. Tot zover deze week de genealogie. Ik kon er soms gelukkig weer aan werken. Na twee penicilline-kuren, waarvan één zware, hoop ik dat mijn longonsteking nu echt op zijn retour is. Het hoesten blijft voorlopig nog, al wordt dat echt minder. Maar sterk ben ik allerminst. Hoop dat het nog op het oude niveau terugkomt. Het zal tijd worden.

(Bron: familiearchief f. van son).