Over invloed van vrouwen gesproken...

Je kan vaak lezen dat adellijke vrouwen in de vroege Middeleeuwen, cruw gezegd slechts ‘broedmachines voor het nageslacht’ waren. Het huwelijk was vaak een overeenkomst tussen families.... Ik heb al vaak verteld over José als het om sterke vrouwen gaat. Vroeger waren die er kennelijk toch ook!

Bij mijn familieonderzoek kom ik over een van de adellijke voorouders een ander beeld tegen, dan de vrouw als willoze handelswaar. Een van mijn verre voorouders was Ermentrude van Orleans, die leefde van 630 tot 6 oktober 669. Zij trouwde op 13 december 842 in het paleis in Quierzy al op 12-jarige leeftijd met de toen 19-jarige Karel de Kale. Zij was daarmee de eerste vrouw en koningin van die Karel II van West Francië (13 juni 823 tot 6 oktober 877).

Vrouwen werden in die tijd weliswaar vaak uitgehuwelijkt of hun vader werd door de Koning opgedragen om snel zijn dochter te sturen. Maar naast het zorgen voor nageslacht, had deze Ermentrude zelf veel macht en invloed. Zij bestuurde zelf de koninklijke hofhouding en stond haar man Karel bij in zijn functie als vorst. Ermentrude blijkt veel meer macht en invloed te hebben gehad, dan je misschien zou denken. Steeds als Karel op reis ging; en dat deed hij nogal eens, dan ging zij mee, ook naar diplomatieke en vredesonderhandelingen. Zo reisde ze met Karel naar Attigny en Meung om daar te onderhandelen. Ermentrude had dan meestal veel kostbaarheden bij zich, die niet zelden meer konden bewerkstelligen dan wat haar man kon bereiken......

Een speciale taak van Ermentrude was het daarnaast om samen  met de hoge ambtenaren ervoor te zorgen dat de koning niet met kleinigheden lastig gevallen werd. Dus moest de koningin de problemen van de lagere ambtenaren oplossen en beslissen wie wél toegang kreeg tot de koning en wie niet.

Wat zo op het eerste gezicht minder belangrijk leek, was het spinnen en borduren. Ermentrude was een kei in handwerken. Dat melden diverse bronnen. In een brief van Lupus Servatus, een monnik in de abdij van Ferrières worden haar bijzondere handwerkkunsten uitvoerig geprezen. Haar borduurwerk werd ook voor diplomatieke doeleinden gebruikt. Zo stuurde zij door haar geborduurde mantels naar Rome naar de paus. Alles in het belang van een goede band. Ook binnen de hofhouding was mooie kleding zeer belangrijk. Het ging immers om prestige. Ook daar lag een taak voor Ermentrude.

Sterk was mijn voorouder ook als bemiddelaar en onderhouden van vriendschappelijke betrekkingen. Zij bemiddelde tussen Karel de Kale en de paus. In 862 bijvoorbeeld schreef paus Nicolaas I aan Ermentrude een brief met het verzoek om Karel te spreken over een mogelijke verzoening met Boudewijn, die in 961 bij afwezigheid van Karel, Judith, dochter van Karel zou hebben geschaakt; Uit een brief die Ermentrude stuurde aan bisschop Heribold van Auxerre, bleek dat zijn broer Abbo bij haar in het paleis bescherming had gezocht; In 845 schreef de aartsbisschop van Reims, Hincmar, aan Ermentrude een verzoek over de verkiezing van de bisschop van Beauvais. Hij vroeg Ermentrude om Karel te overtuigen zich met deze verkiezing te bemoeien; In 847 deed ook bisschop Pardulus van Laon een verzoek aan Ermentrude, Zij schreef terug dat zij haar best zou doen om zijn benoeming zo snel mogelijk te laten plaatsvinden.

Ermentrude werd ook geraadpleegd door de kloosters Sint Croix en Sint Radegunde in Poitiers over benoemingen. Maar ook bij niet-kerkelijke onderhandelingen speelde zij een rol.  

Een brief van Hincmar suggereert dat Ermentrude gedeeltelijk verantwoordelijk was voor de onderhandelingen tussen Karel en zijn broer Lotharius I in Péron of Sint Quentin. Haar grootste succes op dit terrein boekte zij in Attigny  in 865-866. Zij arrangeerde een ontmoeting tussen Karel de Kale en Lotharius II, wat leidde tot de tijdelijke herstel van het aanzien van Teutberga de ex-van Lotharius II. Hij had haar verstoten, toen het huwelijk kinderloos bleef en beschuldigde haar van overspel en abortus.... De paus verzette zich hevig tegen de scheiding, zo vertellen bronnen. Ermentrude had op diverse fronten echt wat in de pap te brokkelen....

(Bron: Familiearchief f.van son;

-'Nec domina, nec ancilla, sed socia', De positie van de koningin in de vroege middeleeuwen, 500-1000', Corry van der Gun; docteraal scriptie middeleeuwse geschiedenis, 2007;

- Hyam, Jane, ‘Ermentrude and Richildis’ in: Margaret Gibson, Janet Nelson and David Ganz (eds.), Charles the Bald, Court and Kingdom. Papers Based on a colloquium held in London in april 1979 (Oxford 1979) 153-166;  

-The Annals of St-Bertin, Janet Laughland Nelson, 1991, Manchester University Press).