De dood! Wij willen er niet zo graag over praten; het gaat ons niet zo gemakkelijk af. Toch maakt de dood net zo veel deel uit van ons leven als de geboorte. Er lijkt een taboe op te rusten. Wij mensen voelen ons wat ongemakkelijk als we met de dood worden geconfronteerd.
Gisteren, vrijdag 29 mei 2015, hebben wij afscheid genomen van Ons Ma. Ik heb het overlijden van mijn moeder vorige week op mijn blog en speciale facebookpagina vermeld. Het aantal reacties was zowel op mijn site en deze blog als in persoon overweldigend. En ik moet het zeggen: het heeft ons goed gedaan. Al die opmerkingen die je steeds over en weer hoort, dat mensen niet meer in elkaar geïnteresseerd zijn, verwijs ik naar het rijk der fabelen. Gelukkig maar dat menselijkheid en hartelijkheid niet verloren gaan. Dank jullie wel voor al die hartelijke woorden en reacties, kaarten en briefjes die wij mochten ontvangen. Daarin kan ik lezen dat mijn moeder een vriendelijke vrouw was, waarmee een goed gesprek met jong en oud mogelijk was over heel veel onderwerpen. Zij had een brede interesse. Vooral ook interesse in mensen. Zat je in de put, dan kon zij je moed inspreken. Ze hielp je bij het maken van moeilijke keuzes. Fijn dat ook anderen je moeder zo herinneren. En wat te denken van onze troostende kleinkinderen, die zagen dat opa verdrietig was en daarop -hartelijk als ze zijn- hun maatregelen namen.
Wij pakken nu –met moeite- de draad weer op. Maar tegelijkertijd hebben een prachtig vooruitzicht na een periode van verdriet. Ons achtste kleinkind is in aantocht. Nog een paar weekjes geduld. Ik heb er de eerste echofoto nog even voor uit het familiearchief gehaald. Ik ben nu al ontzettend blij met de komende nieuweling in onze uitgebreide familie. De nieuwkomer zal zonder twijfel in een heerlijk warm bedje komen, zowel letterlijk als figuurlijk! Ik zie in Elke en Wouter prima ouders zijn. Daarover maak ik mij geen zorgen. Gun me dat ik nog even moet verwerken… dood en leven liggen zo dicht bij elkaar. Geen wonder dat we het daar zo nu en dan wat moeilijk mee hebben, toch? Ik voel me een beetje een weegschaal waarin gelukkig langzaam maar zeker de toekomst weer de overhand krijgt, maar dankbaar terugkijkend op de bijna 64 jaar waarin ik Ons Ma bij me mocht houden...
(Bron: familiearchief f.v.son, Ons Ma 19 maart 1924 – 22 mei 2015; eerste echo van ons achtste kleinkind-in-wording).
Mama is dood. Vrijdag 22 mei in de vroege ochtend, de zon was nauwelijks opgegaan, heeft mama zich met het onvermijdelijke verzoend. Na een leven van meer dan 91 jaar heeft zij na lang aarzelen noodgedwongen toegegeven aan haar geteisterde lichaam. Ze laat ons met intens verdriet maar ook met grote dankbaarheid achter. Verdriet dat wij haar moeten missen voortaan. Dankbaarheid dat haar verder lijden bespaard bleef en dat wij zo lang van haar mochten genieten.
Kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen. Allemaal zullen wij haar verschrikkelijk missen. Gelukkig hebben wij elkaar nog.
Ik troost me met de gedachte dat Mama nu misschien eindelijk bij haar man, mijn vader, mag zijn en bij Lieke en Marianne, haar veel te vroeg overleden dochters en mijn zussen.
Maar oh, wat voelt het leeg en verdrietig.
De 90e verjaardag van mijn moeder was al weer even achter de rug. In het overzicht van hoogte- en dieptepunten in ons gezin zouden we nu toe zijn aan 24 mei 2014. De dag waarop José en ik vertig jaar getrouwd waren. Toch sla ik die gebeurtenis even over. De reden is logisch. Ik leg het uit: onze dochter Meike was hoogzwanger van ons zevende kleinkind. José en ik hadden een speciale viering in gedachten om bij onze vertigjarige bruiloft stil te staan. Hoogzwangere Meike’s zouden dan niet kunnen meedoen. Vandaar dat we de viering enkele maandjes opschortten. Oké, verder dus:
Eén dag na mijn verjaardag werd onze dochter Meike in het ziekenhuis opgenomen. De baby was op komst. Meike werd geplaagd door aan de zwangerschap gerelateerde gezondheidsproblemen. Het zekere voor het onzekere daarom. Na enkele onderzoeken op vrijdag 4 juli besloot de arts om op zaterdag een keizersnee uit te voeren. Daarmee trok hij een streep door de wens van Meike en haar man Ronald om langs natuurlijke weg thuis te kunnen bevallen.
Zaterdagavond om tien uur werd Meike naar de operatiekamer in het Amphia ziekenhuis aan de Langendijk in Breda gebracht en begon ook voor ons het spannende wachten. Lang duurde dat niet, want 24 minuten later werd Youri, broertje van Anouk en onze kleinzoon geboren. Hij woog bij de geboorte 3845 gram. Het belangrijkste: moeder, vader en kind waren in orde! Kleinkind nummer zeven was op de wereld gezet. Uiteraard was Oma Vera, de moeder van Ronald ook in haar nopjes. Op dinsdag 8 juli mocht mama, tot grote vreugde van Anouk, al met Youri naar uit het ziekenhuis. Papa Ronald gaf ’s morgens eerst zijn zoon in Breda aan bij de burgerlijke stand en reed daarna met Meike en zijn zoon naar huis. Ons gezin was weer groter geworden!
(Bron: familiearchief f.v.son: Youri in het ziekenhuis, Papa Ronald met dochter Anouk en zoon Youri, Robyn met haar neefje Youri, Youri met oogjes wijd open, Papa geeft zijn zoon de fles).
Wij zijn op onze tocht naar het heden aangekomen in 2014. Even terugkijken dus nog.
Het is 19 maart en ik ga naar Breda. Op 19 maart 1924 werd zij in Breda geboren, Riet Hollanders. Mijn moeder, de oma van onze kinderen, de omi van de kleinkinderen. Dat betekent –en daarvoor hoef je geen verwoed rekenaar te zijn-, dat zij op 19 maart 2014 precies negentig jaar oud werd. In de familie Hollanders worden ze van een paar jaartjes boven 80 niet koud of warm. Opa Hollanders, haar vader werd 93, haar moeder 87, een zus en haar enige broer respectievelijk 84 en 83. Maar van haar zussen en broer spande zij op 19 maart 2014 de kroon. Negentig jaar. Dat moest gevierd worden! Dat hadden we ook met haar tachtigste verjaardag gedaan. Alhoewel, ik niet. Op 16 maart 2004 was ik namelijk getroffen door een hartaanval en ik lag na een 2e op die dag in het ziekenhuis, wachtend op mijn open hartoperatie.
Maar dit keer was ik er wel bij en dat gold voor iedereen van onze hele Van Son-clan.
‘Ons Ma’ zit al jaren in Huize Ruitersbos in haar geliefde Breda en daar werd ter ere van haar negentigste verjaardag het feestje gebouwd. Ik beperk me tot haar nakomelingen.
Ma en wij moesten noodgedwongen een paar mensen node missen: Papa en haar beide dochters Lieke en Marianne. Papa stierf immers al in 1972, haar oudste dochter Lieke in 1978 en Ma moest haar jongste dochter Marianne in 2008 afgeven. Haar beide zoons Frans en Marco met hun gezinnen waren er wel. Ma genoot van die grote groep kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen.
Wie allemaal? Even voorstellen: Frans, -ik dus-, was er samen met José en onze vijf kinderen Inge, Meike, Tommy, Pieter en Elke. Hun partners waren er uiteraard ook en dat gold ook voor de –toen- vijf achterkleinkinderen: Joël, Emma, Daan, Renée, Anouk en Robyn. De rest van onze kleinkinderen van nu, was er op dat moment nog niet…..! Mijn broer Marco en zijn vrouw Dineke hebben twee kinderen, Linda en Stefan, beide met hun partner. Ook zij waren natuurlijk van de partij om samen met ‘Ons Ma’ haar verjaardag te vieren, nieuwsgierig gadegeslagen door medebewoners van Ruitersbos, die uiteraard ook kwamen feliciteren. Ik heb een paar foto’s in mijn familiearchief uitgezocht over ons Ma als ma, als oma en als omi. Oh ja. Dat begrip ‘Omi’ werd in os woordenboek opgenomen toen het eerste kleinkind werd geboren. Ik wil jullie die foto’s natuurlijk niet onthouden.
(Bron: familiearchief f.van son: Oma en Opa Hollanders; Schilderij van haar man mijn vader; ma 90 met 2 van haar 4 kinderen, Frans en Marco; Ma met haar nog levende zus Franca op de achtergrond; Omi met achterkleindochter Anouk, met achterkleinkinderen de zusjes Emma en Renée; met achterkleinkind Robyn).
Wij hebben vijf kinderen. Dat moet zo langzamerhand wel bekend zijn. De een zal vinden dat “We gek zijn”, de ander denkt eerder aan “gezellig”. Hoe dan ook, 25 april 2013 was een dag, waarop alles hetzelfde leek als anders, maar toch anders aanvoelde. Onze jongste ging officieel het huis uit.
Er kwam op die dag een einde –dachten we- aan het zorgen voor onze kinderen. Binnenin gaf het mij een gevoel van leegte. Ja. Elke was op haar plaats en zou een eigen leven beginnen. Dat vond ik niet moeilijk. Integendeel. Ze had en heeft een leuke vriend en het enige wat José en ik willen, is dat al onze kinderen gelukkig worden. Maar toch moest ik terugdenken aan vroeger, toen zij vrij kort na de geboorte op de intensive care belandde; maar ook aan de vakanties, pa en ma met haar alleen, in 2009 naar Kroatië bij voorbeeld. Als er één kon kaartlezen, dan was zij het wel. Zo schoten die dag diverse dingen door mijn hoofd.
Zo’n dag waarop de laatste het huis uitgaat; dat geeft een gevoel van definitief. Een einde van een tijdperk. Daar moest ik aan wennen.
Maar wat veranderde er eigenlijk precies; Los van die emoties? In huis veranderde een van de kamers op de eerste verdieping –Elke’s kamer- in een hobbykamer voor José, waar ze naar hartelust kan schilderen. Mijn hometrainer en printer kregen er ook een plaatsje. Een campingbedje voor de kleinkinderen hoefde niet meer bij ons op de slaapkamer als er een kwam logeren, maar kreeg een plekje op de kinderkamer. Net als het bed voor de grotere kleinkinderen. De wasmachine draaide minder vaak; de douche was ’s morgens niet meer zo lang bezet. We zaten met z’n tweeën aan tafel. Alhoewel, dat laatste bleek al langer een misvatting.
Onze kinderen komen bij tijd en wijle met de kleintjes bij Oma eten. Het aantal keren dat dat gebeurde, nam alleen maar toe. Dat komt zeker niet alleen door het feit dat José zo lekker kan koken. Nee. Ze vinden het ook leuk en makkelijk om te komen. En wij op onze beurt zijn blij dat ze het doen. We eten minimaal eens per week met meer dan twee aan tafel. Dus eigenlijk veranderde er oppervlakkig gezien, weinig. “Kleintjes worden groot en vliegen uit, zo zeiden ze vroeger”. Nu weet ik echt wat dat betekent en ik heb het kunnen voelen ook. Niks mis mee !
(Bron: familiearchief f.van son: Elke met pa en ma op de intensive care, vakantiefoto’s Kroatië 2009, Elke en José in Brugge, Elke en Wouter).
